Phát Thanh Khủng Bố (Dịch)

Điêu Ái Thanh, nữ, người trấn Trầm Cao, Khương Yển tỉnh Giang Tô (cuối năm 96, trấn Trầm Cao thuộc Dương Châu, sau khi phân lại khu hành chính thì nay thuộc Giang Tô), sinh tháng 3 năm 1976 (căn cứ khi xảy ra vụ án thì còn chưa đầy 2 tháng là đến sinh nhật 20 tuổi của cô), trong bài phỏng vấn và tổng hợp tư liệu của Southern Weekly cùng hồi ức của bạn học Điêu Ái Thanh, chúng ta biết, thời điểm xảy ra án mạng Điêu Ái Thanh cao khoảng 165cm-170cm, dáng người trung bình, tóc ngắn, hơi cận, phía trên khóe miệng bên phải có nốt ruồi, cân nặng không quá 50kg.

Bố của Điêu Ái Thanh là Điêu Nhật Xương, tên này là dựa vào tư liệu của “Chủ nhân cối xay gió đỏ”. Nhưng ở rất nhiều tư liệu lưu truyền trên mạng, tên của ông là Điêu Nghiễm Minh. Tôi đã lục lại thông tin mình thu thập được và biết rằng, tên Điêu Quảng Minh xuất hiện lần đầu trong bài phỏng vấn tổng hợp của Southern Weekly năm 2008, dựa theo truyền thống khi phỏng vấn người liên quan đến vụ án mạng, tất cả tên của người liên quan đến nạn nhân thông thường đều là tên giả, tôi cũng thấy dưới bài phỏng vấn của Southern Weekly có đề dòng chữ “Theo yêu cầu của người được phỏng vấn, những cái tên Điêu Quảng Minh, Ngô Hiểu Khiết, Phan Tú Lệ đều là tên giả”, 2 cái tên sau là tên bạn học của Điêu Ái Thanh. Với ký ức về Điêu Ái Thanh, bạn học cao trung của cô cung cấp nhiều thông tin hơn bố cô Điêu Nhật Xương. Điêu Nhật Xương làm kế toán trong thôn, vậy nên từ nhỏ Điêu Ái Thanh đã trưởng thành trong môi trường ít nhiều có chút văn hóa, điều này cũng giúp Điêu Ái Thanh nuôi dưỡng niềm đam mê viết văn từ nhỏ. Thế nên có lúc, Điêu Ái Thanh đã viết tên mình thành “Điêu Ái Khanh”, điều này khi viếng thăm gia đình nạn nhân năm 2008 đã phát hiện bút tích của cô trên bưu thiếp trùng với nét chữ trong sách vở của cô đặt tại ký túc xá mà cảnh sát Nam Kinh thu thập làm bằng chứng.

Điêu Ái Thanh có một người chị tên là Điêu Ái Hoa, kết hôn năm 1995 trước khi Điêu Ái Thanh đi Nam Kinh học đại học. Sau khi Điêu Ái Thanh đi, vợ chồng Điêu Ái Hoa ở thành phố Khương Yển mở một nhà xưởng gia công máy móc, bố mẹ họ cũng tới Khương Yển sống, bây giờ cả nhà rất ít khi quay về trấn Trầm Cao.

Năm 1994, Điêu Ái Thanh lần đầu thi đại học đã bị trượt, sau đó tới trường giáo dục Anh Quốc tại Khương Yển (hiện là trường trung học phổ thông Khương Yển II) học bổ túc, ở nhờ nhà bố chồng của Điêu Ái Hoa, cũng chính là sui gia của Điêu Nhật Xương. Năm 1995, Điêu Ái Thanh 19 tuổi, lần thứ 2 thi đại học, kết quả thiếu 3 điểm để vào trường đại học Nam Kinh, bố chồng của Điêu Ái Hoa nhờ mối quan hệ quen được một thầy chủ nhiệm khoa, nhờ cậy thầy đấy giúp Điêu Ái Thanh vào học tại đại học Nam Kinh (tin tức này từ bài viết năm 2008 của “Chủ nhân cối xay gió đỏ” do viếng thăm gia đình Điêu Ái Thanh mà biết được)

- ---------------

Phần ba

Điêu Ái Thanh trước khi mất tích

Tháng 9 năm 1995, vì nguyên nhân không rõ, Điêu Ái Thanh vào học chậm gần một tháng so với những học sinh khác, cô học khoa quản lý thông tin và ứng dụng máy tính hiện đại chuyên nghiệp hệ tại chức tại đại học Nam Kinh. Mới đây, phía nam khu ký túc xá 4 đại học Nam Kinh tu bổ lại, khu này trở thành ký túc xá cũ của trường.

Các lớp học tại chức dành cho người lớn, đối với phần lớn thanh niên trong cuộc sống hiện đại ngày nay mà nói dường như có phần xa lạ, nhưng hơn 20 năm trước, giáo dục đại học tại Trung Quốc vẫn chưa phổ cập, vì những nguyên nhân lịch sử, một bộ phận dân số đáng kể trưởng thành nhưng không có trình độ đại học, bởi vậy giáo dục dành cho người lớn ở trong nước rất phổ cập thời điểm đó, nhiều trường cao đẳng và đại học trong nước đã mở hệ tại chức dành cho người lớn hoặc tiến hành tổ chức các khóa học hàm thụ (đây là một hình thức đào tạo từ xa của thế hệ xưa, không cần tới trường lớp, không cần gặp giáo viên, chỉ cần ở nhà nhận tài liệu học tập qua đường bưu điện rồi gửi đáp án bài tập về cho trường để chấm, cuối khóa nếu đủ điểm sẽ cấp bằng). Ở thập niên 80 – 90 của thế kỷ trước, những hình thức đào tạo này rất phổ biến ở Trung Quốc, bởi vì học tại chức hay hàm thụ không cần phải mất cả ngày ở trường và thường thì các lớp này được tổ chức vào buổi tối, bởi vậy một số trường cao đẳng và đại học đã mở ra các lớp này với tài liệu và phương pháp giảng dạy tương đương với hệ đại học và cao đẳng chính quy, cốt để phổ cập trình độ đại học – cao đẳng. So với học hàm thụ chỉ cần nộp tiền là học và có bằng mà không cần thi, bằng của hệ tại chức lại có yêu cầu cao hơn, đòi hỏi phải tham gia kỳ thi tuyển nghiêm ngặt như sinh viên bình thường nếu muốn vào được hệ tại chức của các trường đại học danh tiếng, tuy nhiên mức điểm đạt sẽ thấp hơn so với hệ đào tạo chính quy. Với việc mở ra các lớp hệ tại chức, rất nhiều trường cao đẳng và đại học đã có nguồn thu nhập mới. Sau đó, với sự phổ cập giáo dục đại học, hệ thống giáo dục hàm thụ và tại chức nhanh chóng biến mất. Theo nguồn thông tin lưu trữ trên trang web chính thức của Đại học Nam Kinh, khoa quản lý thông tin và ứng dụng máy tính hiện đại chuyên nghiệp hệ tại chức mà Điêu Ái Thanh theo học chỉ được mở ra có 5 khóa, vào những năm đầu thế kỷ 21 thì không tổ chức nữa.

Mao Tiểu Miêu đã hỏi thăm một số người từng theo học hệ tại chức các trường đại học trong những năm 90, các cô chú luôn miệng nói rằng, sinh viên hệ tại chức so với sinh viên hệ chính quy có sự khác biệt rất lớn. Sinh viên hệ chính quy đều là học sinh phổ thông thi lên, độ tuổi đồng đều, nhưng hệ tại chức thì không như thế. Sinh viên hệ tại chức có độ tuổi cách biệt, nhiều khi độ tuổi của sinh viên còn lớn hơn nhiều so với giảng viên. Phương thức nhập học của hệ tại chức cũng khác, không nghiêm khắc như kỳ thi cao đẳng – đại học chính quy. Điều này cũng giải thích nguyên nhân Điêu Ái Thanh có thể vào học tại đại học Nam Kinh với điểm số thấp. Giảng viên quản lý sinh viên cũng lỏng lẻo, rất nhiều sinh viên theo học đã lập gia đình và có công việc ổn định, không đồng ý ở lại ký túc xá. Việc này là do dù học hệ chính quy vào ban ngày hay học hệ tại chức vào buổi tối, nhà trường cũng đều yêu cầu sinh viên ở tại ký túc xá, thế nhưng ký túc xá quán lý không chặt. Điểm này đối với những tin tức về Vụ án “1.19” có nhắc đến tình huống thời điểm đấy “ký túc xá quản lý lỏng lẻo, thành phần sinh viên ra vào phức tạp” là tương đối hợp lý.

Chủ nhật, ngày 7 tháng 1 năm 1996, cách ngày Điêu Ái Thanh mất tích 3 ngày, Điêu Ái Thanh tham dự tiệc sinh nhật bạn thân thời phổ thông ở Khương Yển giờ cũng học đại học tại Nam Kinh (Southern Weekly lúc đưa tin đã dùng tên giả là Phan Tú Lệ, bạn học thời phổ thông của Điêu Ái Thanh, năm 1994 thi vào đại học Nam Hàng, thời điểm Điêu Ái Thanh mất tích đang học đại học năm 2). Dựa theo hồi ức của Phan Tú Lệ, đêm đó, Điêu Ái Thanh không về trường mà ở lại nhà Phan Tú Lệ, hôm sau mới trở về.

Thứ hai, ngày 8 tháng 1 năm 1996, cách ngày Điêu Ái Thanh mất tích 2 ngày, Mao Tiểu Miêu không thu thập được bất kỳ thông tin gì.

Thứ ba, ngày 9 tháng 1 năm 1996, cách ngày Điêu Ái Thanh mất tích 1 ngày, căn cứ tin tức từ một cư dân mạng trên diễn đàn Thiên Nhai có nickname là “Vi Quang Bằng” nhờ mấy năm gần đây đều chơi với một người bạn thân của Điêu Ái Thanh, Vi Quang Bằng cho biết, ngày hôm đó Điêu Ái Thanh không đi học mà ra ngoài đi chơi cả ngày, đến khuya mới về, Điêu Ái Thanh nói là cùng đồng hương đi chơi.

Thứ tư, ngày 10 tháng 1 năm 1996, buổi sáng của Điêu Ái Thanh như thế nào thì tôi không biết rõ lắm, nhưng buổi trưa, Điêu Ái Thanh về đến ký túc xá, buổi chiều bạn cùng phòng đi học thì Điêu Ái Thanh nói mình “thân thể khó chịu”, vẫn nghỉ học, sau đó không có tin tức về hướng đi của Điêu Ái Thanh, tới chạng vạng, căn cứ lời kể thống nhất của các nhân chứng và các bản điều tra, Điêu Ái Thanh ăn cơm tối xong lập tức rời khỏi ký túc xá, sau đó ở phụ cận trường học gần đường Thanh Đảo mất tích.

(Chú thích chữ đỏ trên hình theo thứ tự từ trái sang phải lần lượt là: Vị trí cuối cùng thấy Điêu Ái Thanh ở khu vực đường Thanh Đảo (khoanh hình chữ nhật dài), cổng trường đại học Nam Kinh (khoanh hình elip) , khu ký túc xá nơi Điêu Ái Thanh ở (hình ngôi sao)).

Đây là hình ảnh bản đồ năm 2013 do Mao Tiểu Miêu tự viết thêm phần chữ đỏ. Từ bản đồ có thể thấy được đường Thanh Đảo gần như song song với khu ký túc, từ cổng trường đại học Nam Kinh chỉ cần rẽ trái rồi lại rẽ trái, không quá 500m là đến đường Thanh Đảo.

Như trên sơ đồ, đường Quảng Châu nằm ở phía tây của khu Bắc đại học Nam Kinh, đường Hán Khẩu ở giữa đã chia trường đại học Nam Kinh làm hai phần, khu Bắc là khu giảng đường và khu Nam là khu ký túc xá cùng nhiều hoạt động khác, mà đường Thanh Đảo là ở phía tây của khu Nam đại học Nam Kinh, cùng đường Hán Khẩu và đường Quảng Châu vuông góc tạo thành ngã ba. Ký túc xá của Điêu Ái Thanh nằm ở Đông Nam của đại học Nam Kinh, chỉ cần ra đến cổng trường đại học Nam Kinh rất to ở đường Hán Khẩu, rẽ trái theo sườn núi đi lên đến ngã ba rồi lại rẽ trái sẽ đến ngay đường Thanh Đảo, toàn bộ đường đi không quá 500m. Năm 2012 là khoảng thời gian tôi ở đại học Nam Kinh, đã từng thử đi con đường này, không mất đến 5 phút để đi từ ký túc xá của Điêu Ái Thanh đến đường Thanh Đảo. Từ đường Thanh Đảo đến đường Quảng Châu có một đoạn sườn núi thoải, bởi vì có độ dốc hơn nữa hơi xiên, nên nếu đứng từ đoạn giao nhau giữa đường Hán Khẩu với đường Thanh Đảo sẽ không thấy được đoạn giao nhau giữa đường Hán Khẩu và đường Quảng Châu, bình thường đi giữa hai đoạn giao nhau cũng mất khoảng 5 phút. Năm 2012, đường sá rộng rãi suýt soát cho hai xe tránh nhau, nhà cửa hai bên đường theo lời người dân thì không khác biệt nhiều so với năm 1996, chỉ là một số khu nhà cũ thấp thì đổi sang cửa hàng được xây mới. Thế nhưng, không cần chờ đến những ngày lễ được nghỉ, đường phố vẫn tương đối yên tĩnh, càng không cần phải nói tới khoảng thời gian chạng vạng tháng 1 năm 1996. Một đầu khác của đường Thanh Đảo, chỗ đường Hán Khẩu kéo dài sang phía bên phải yên tĩnh hơn rất nhiều, biến đoạn đường Thanh Đảo có phần hẹp hơn ở phía đấy trở nên im ắng.

Về nguyên nhân Điêu Ái Thanh rời ký túc xá lúc chạng vạng, được nêu ở phần đầu những bài viết về Vụ án “1.19” với nhiều giả thuyết, thường thấy nhất chính là suy đoán của bố Điêu Ái Thanh là Điêu Nhật Xương sau khi đến đại học Nam Kinh nói rằng: “Thời điểm đấy Điêu Ái Thanh với bạn nữ cùng ký túc xá vi phạm quy định sử dụng lò vi ba bị phát hiện, quản giáo kỷ luật dọa phạt tiền, Điêu Ái Thanh lúc đó ở trong ký túc xá trường”, dựa theo Điêu Nhật Xương đoán, Điêu Ái Thanh là vì buồn bực chuyện đó nên mới rời trường cho khuây khỏa.